Historia Henryka IV

Cały zespół Teatru Polskiego jawi się w „Historii Henryka IV” jak bardzo dobrze naoliwiony mechanizm. Dość powiedzieć, że Ivan Alexandre rozgrywkę między czterema Henrykami (ostatniego gra Krzysztof Kumor, i to bardzo dobrze, choć najmniejsze ma zadanie) prowadzi wyraziście, nawet na chwilę nie pozbawiając widowiska wewnętrznego napięcia, mocno wyczuwalnego na widowni. Czytelna interpretacja, znakomite aktorstwo oraz spójny i mocny wymiar plastyczny sprawiają, że warszawski Teatr Polski zyskał w repertuarze tytuł, który w dokładnie takim samym kształcie można by grać w paryskiej Comédie-Française albo w National Theatre w Londynie. To teatr zgodny z tradycją, podążający za autorem, klasyczny, a jednak nowoczesny. To sprzeczność? Otóż nie. Sprawdźcie sami.

Francuski reżyser Ivan Alexandre prowadzi spektakl w sposób stonowany, inscenizuje sceny tak, żeby eksponować grę aktorską. Nawet wtedy, gdy rozgrywa bitwę pod Shrewsbury, posługuje się skrótowymi znakami teatralnymi, najważniejsze rozgrywa się między poszczególnymi postaciami. (...) Nade wszystko jest to spektakl aktorów. Cała uwaga widza skupiona jest na grze czterech protagonistów. Powtarzam: to podwójna gra – aktorów i postaci. (...) Te cztery kreacje wyznaczają dramaturgię spektaklu. Posągowy, kostyczny, spięty w sobie król Seweryna, żywiołowy, ale poważniejący młody Henryk Krucza, zawzięty, ambitny, lecz o zranionej dumie Hotspur Rucińskiego i tragiczny w swoim komizmie Falstaff Kuśmidra stanowią kwartet w grze udawania, wchodzenia w role, mierzenia się z grozą świata, w którym śmierć nie kosztuje wiele, warto tą monetą zapłacić za władzę, zaspokojenie żądzy dominowania. Zwłaszcza jeśli jest to śmierć cudza… Grają, ale właśnie w ten sposób mówią coś bardzo istotnego o człowieku.

Antoine Fontaine na wielkiej i wyposażonej w obrotówkę scenie zbudował scenografię monumentalną i minimalistyczną jednocześnie. Wrażenie robią dwie wieże z bębnami wzywającymi do bitwy, a jeszcze większe - ułożony w centrum horyzontalnie olbrzymi krzyż. Król Henryk IV (Andrzej Seweryn) z pychą wykorzystuje go jako platformę, z której - w pierwszej scenie w koronie cierniowej - sprawuje autorytarne rządy. (...) powaga łączy się tu z odwołaniami, choć nie wprost, do rzeczywistości, a nawet do popkultury - rzecz zdecydowanie powinni zobaczyć fani „Gry o tron", mocno zresztą inspirowanej Szekspirem. Aktorsko błyszczy tu Szymon Kuśmider jako Falstaff -opój, oportunista i mistrz ciętych ripost - ale dobrze radzą sobie także królewski Seweryn, Modest Ruciński w roli rzucającego mu rękawicę, porywczego lorda Henryka Percy'ego i Paweł Krucz jako przechodzący przemianę książę Henryk.

Spektakl zrealizowano z rozmachem, wykorzystawszy możliwości i wielkość sceny na Karasia (scenografia Antoine Fontaine), efektowne kostiumy zaprojektowała Dorota Kołodyńska, faktycznie – to teatrzysko jak się patrzy – jak można było usłyszeć podczas antraktu. Aktorzy Polskiego są wprawieni w klasyce, więc szekspirowski tekst (w tłumaczeniu Piotra Kamińskiego) w ich ustach „płynął”, na miano kreacji zasługuje rola Szymona Kuśmidra (Falstaff), poza tym – z jakichś powodów teatry nie wystawiały Henryka od lat - więc dzięki Polskiemu teatromani mogą także i tę szekspirowską opowieść poznać.

„Historia Henryka IV” to teatr w stanie czystym: gorączkowy, namiętny, miejscami przewrotny, przykuwający uwagę samym opowiadaniem zaciekawiających zdarzeń. Ja już trochę nie wierzyłem, że takiego Szekspira da się gdzieś obejrzeć. A dało się u Andrzeja Seweryna w Teatrze Polskim.

Jest to wciągające i olśniewające widowisko teatralne. Wrażenie robią już same olbrzymie dekoracje. Mają wysokość całego okna sceny i zmieniają się wielokrotnie na obrotowej scenie. Nastroje: niepokoju, brutalnej rywalizacji o władzę, a w finale krwawej bitwy – wytwarza muzyka perkusyjna z dominacją silnych odgłosów wydobywanych z kotłów. Gra ją na żywo Leszek Lorent. W obsadzie jest siedemnaścioro aktorów. W tym tylko trzy aktorki, z których jedna gra młodego mężczyznę. Jest to zatem mocny, męski spektakl. Świetnie zagrany! Oprócz doskonałego Szymona Kuśmidera w roli Falstaffa, wspaniałą kreację stworzył Andrzej Seweryn w roli tytułowej. Bardzo podobał mi się również Modest Ruciński grający jednego z dowódców rebelii przeciwko Henrykowi IV.

Z prawdziwą przyjemnością śledzę grę pierwszo- i drugoplanowych bohaterów – smakowitą, ostrą, przekonującą. Przyszłego króla Henryka V, syna Henryka IV zwanego Heniem, gra Paweł Krucz. Aktor z doskonałym wyczuciem – swobodnie, naturalnie, eksponuje charakter postaci, ale podkreśla też wszelkie ironiczne niuanse roli. Stopniując emocje, pokazuje ostateczną przemianę początkowo niesfornego młodziana, który nabiera pewności siebie jako rycerz. Znika dziecięctwo i słabość, a pojawia się siła, która tkwi w konsekwencji. Jest w tej roli nieco ironii, maniery – celowo wprowadzonej i ożywczej. Starego, otyłego sir Johna Falstaffa, osobowość niezwykle barwną, rubaszną gra rewelacyjnie Szymon Kuśmider. Lubiący dobrze zjeść i wypić zubożały szlachcic bez grosza, gawędziarz i zawadiaka, to postać pełnokrwista, przekomiczna, stwarzająca niesamowite możliwości kreacyjne aktorowi. I Kuśmider to wykorzystuje aż z nawiązką!! Ten klaun w żołnierskich spodniach, czyli esencja pyszałkowatości skontrastowanej z tchórzem przedrzeźnia, parodiuje otoczenie i bohaterów, pozostając sympatycznie życzliwym. Rola Henryka IV to klasyka klasyki Andrzeja Seweryna. W rozważaniu na temat honoru w polityce i życiu doświadczony aktor dba o siłę i subtelność dialogu, nie gubiąc przy tym rytmiki i płynności wypowiedzi. Umiejętnie korzysta z dawnego sposobu gry i zachowuje zwięzłość fraz bez niepotrzebnych uniesień. Jakże miło słucha się owej nieskażonej mowy, opartej na czystości słowa, ruchu, plastyce. A mimo to łatwo dostrzec targające królem namiętności, gdyż zarozumiały i ambitny władca ich nie ukrywa.

„Historia Henryka IV" z Andrzejem Sewerynem i Szymonem Kuśmidrem jako Falstaffem w warszawskim Teatrze Polskim to niespotykany na naszych scenach triumf Szekspira. (...) Szekspir stworzył arcydzieło teatru w teatrze. Aktorem jest książę Henryk, gdy obiecuje widzom zrealizować pewną intrygę łączącą się z jego przyszłością, a inscenizuje też kryminalno-komediową zasadzkę, by pośmiać się z gry pozorów Falstaffa. (...) Wyjątkowym popisem Krucza i Kuśmidra są sceny, gdy samochwała przekonuje księcia, by mógł zagrać monolog Henryka V wobec syna - rzecz jasna po to, by się chwalić. Książe zaś odpowiada swoją improwizacją, by dać popis najbardziej karczemnego disu Falstaffa, jakby powiedzieli raperzy, uwielbiający obrażać swoich rywali najwymyślniejszymi zniewagami. Kreacja Szymona Kuśmidra w roli Falstaffa to osobny spektakl, grany głosem, który mało nie rozsadzi Polskiego. Aktor szarżuje w słownych polemikach, parodiuje dyskotekowych dandysów takich jak Henio. To trzeba zobaczyć. Spektakl jest też paradą scenograficznych atrakcji Antoine'a Fontaine'a. Oglądamy dwie mobilne wieże, grające zamki, tawerny i burdele. Na ich szczycie wykonuje wojenną, perkusyjną muzykę Leszek Lorent. Jest gym Hotspura z workiem bokserskim i kozłem, a także piaszczyste pole. Finałową bitwę pokazano symbolicznie jako pojedynek na piki.